Licencjonowanie oprogramowania

Oprogramowanie nie jest sprzedawane, ale licencjonowane. Oznacza to, że wykupując licencje na komercyjną aplikację, aplikacja ta nie staje się naszą własnością. Kupujemy licencję, która umożliwia korzystanie z programu zgodnie z prawem i zasadami producenta.

Licencja „EULA” (ang. End-User License Agreement – licencja użytkownika końcowego) jest umową pomiędzy producentem a użytkownikiem, określa prawa i obowiązki obu stron i zawiera warunki korzystania z aplikacji, istotne dla użytkownika:

• liczba komputerów, na których można zainstalować aplikacje;
• liczba użytkowników, którzy mogą jej używać;
• możliwości wykorzystywania aplikacji tj.tylko do użytku domowego; do celów komercyjnych itd
• możliwości rozpowszechniania plików instalacyjnych
• konsekwencje nieprzestrzegania licencji

Umowa licencyjna dostarcza także informacje o zamierzeniach oprogramowania i innych składników pakietu np.

• wyświetlanie irytujących reklam i innych niechcianych zachowań;
• śledzenie poczynań użytkownika;
• gromadzenie danych i kwestie związane z ochroną prywatności;
• instalacje dodatkowego oprogramowania;
• inne potencjalnie szkodliwe zachowania

Zaakceptowanie warunków licencji jest warunkiem niezbędnym, aby można było korzystać z aplikacji. Akceptując licencje, zgadzamy się ze wszystkimi jej postanowieniami. W praktyce jednak większość użytkowników nie czyta licencji. Dlatego, chcąc uniknąć niespodzianek, powinniśmy czytać i analizować tekst umowy licencyjnej.

Typy / rodzaje licencji

Darmowe oprogramowanie o zamkniętym kodzie:

freeware – licencja pozwala na darmowe korzystanie z aplikacji, bez ponoszenia opłat. Kod źródłowy aplikacji jest zamknięty, nie publikowany i nie może być modyfikowany przez użytkownika. Licencja freeware może posiadać także ograniczenia w sposobie korzystania z aplikacji. Musimy analizować każdą licencję osobno, ponieważ niektóre aplikacje są darmowe, ale tylko do użytku osobistego / niekomercyjnego >>> czyli odpada instalacja w firmach.

Autor może udostępnić program na licencji freeware, ale dodając zapis nakłaniający do wykonania pewnej czynności innej niż wpłata pieniędzy. Przykładem może być postawienie piwa w razie spotkania autora lub wypicia piwa „za zdrowie” autora (beerware), przesłanie pocztówki z miejsca zamieszkania (postcardware), wykonanie jakieś czynności na rzecz ochrony środowiska (greenware). Warunkiem może być również wpłata pewnej kwoty pieniędzy na rzecz wskazanej organizacji dobroczynnej (careware) lub na konto autora w celu przekazania dotacji na dalszy rozwój (donationware). Spełnienie tych warunków zależy od uczciwości użytkownika.

Czasem może być wymagana darmowa rejestracja celu uzyskania dożywotniego klucza aktywującego.

Ostatnio instalatory aplikacji wydawanych na licencji freeware mają załączane sponsoringowe dodatki, które generują zysk dla autora. Są to różnego rodzaju toolbary i inne. Instalatory aplikacji z takimi dodatkami nie mogą być uważane za w pełni darmowe, z uwagi na obecność komponentów reklamowych >>> adware. Aplikacja w pełni freeware nie ma żadnych dodatków w instalatorach, okienek reklamowych, nieaktywnych funkcji itp.

wersje testowe

• trial – aplikacja oferuje nam pełną funkcjonalność, ale tylko przez pewien okres czasu (najczęściej 30 dni). Po upływie okresu testowego aplikacja zawsze przestanie działać i wymagane będzie zakupienie pełnej wersji. Przeciwieństwem wersji trial jest wersja pełna.
• shereware – licencja pozwala na darmowe rozpowszechnianie aplikacji oraz zezwala na darmowe korzystanie z aplikacji przez okres próbny, podczas którego oceniamy możliwości aplikacji. Warunki podobne do wersji trial. Różnica polega na sposobie działania aplikacji po zakończeniu okresu próbnego. Aplikacja może przestać działać, wyłączyć określone funkcje lub nadal działać bez ograniczeń. Zazwyczaj wyświetlane są komunikaty o zakończeniu okresu próbnego i konieczności zakupu. W praktyce aplikacje pozostają funkcjonalne, ale aby korzystać z nich w pełni legalnie, po upłynięciu okresu próbnego albo usuwamy je z komputera albo kupujemy pełną wersje. Użytkowanie programu shareware po upłynięciu okresu próbnego bez rejestrowania go lub usuwanie licznika okresu próbnego jest zabronione i w przypadku wykrycia, karalne. Jest to również nieuczciwe wobec autora, który spędził wiele czasu na opracowanie tego programuPrzykładem aplikacji na licencji shereware są Tootal Commander oraz WinRAR. Po zakończeniu okresu testowego można je nadal używać, lecz będzie to nielegalne, tylko wyświetla się informacja o tym, żeby kupic pełną wersję.

adware – aplikacje można używać za darmo, jednak podczas używania w oknie wyświetlane są różnego rodzaju reklamy / bandery reklamowe, na których wydawca zarabia. Kod źródłowy aplikacji jest zamknięty i nie publikowany. Zwykle jest też możliwość nabycia wersji programu bez reklam za opłatą. Instalując aplikacje adware musimy być bardzo czujni, ponieważ często dodawane są tutaj komponenty szpiegowskie, zwane spyware.

nagware – aplikacja jest w pełni funkcjonalna, ale jej działanie jest regularnie przerywane poprzez wyświetlanie okienka (nagscreenu) z prośbą zapłaty za program. Jedynym jego celem jest uprzykrzenie użytkownikowi pracy z niezarejestrowanym programem, a co za tym idzie nakłonienie go do zakupu pełnej wersji likwidującej te okienko.

demo – wersja aplikacji udostępniana za darmo w celu wzbudzenia zainteresowania. W ramach tej licencji mamy jej trzy typy: prezentacja możliwości aplikacji; wersja pozbawiona pewnych funkcji oraz pełna wersja, ale o ograniczonym czasie działania.

public domain – licencja czyniąca z oprogramowania własność ogółu. Z aplikacji można korzystać bez ograniczeń, ponieważ nikt nie posiada praw autorskich, gdyż prawa te wygasły lub twórczość ta nigdy nie była przedmiotem prawa autorskiego.

abandonware – oprogramowanie, którego twórca już nie sprzedaje i nie zapewnia dla niego obsługi. Spotyka się również użycie tego określenia w stosunku do oprogramowania, którego twórca świadomie zaprzestał rozwoju i wsparcia produktu. Ponieważ wiele z tych programów, a szczególnie gier, nadal jest chętnie używanych, powstały w Internecie miejsca pozwalające je uzyskać

Wolne oprogramowanie o otwartym kodzie źródłowym (Open Source):

GNU General Public Licence (GPL) -licencja pozwala na uruchamianie aplikacji w dowolnym celu, analizowanie sposobu jej działania oraz modyfikowanie jej kodu źródłowego i dostosowywanie go do własnych potrzeb (oprogramowanie udostępniane jest razem z kodem źródłowym). Kod na licencji GNU GPL nie może być użyty w programach o innych licencjach.

GNU Lesser General Public License (LGPL) – licencja zaprojektowana jako kompromis między GNU GPL a liberalnymi licencjami jak licencja BSD / X11. LGPL różni się od GPL głównie tym, że pozwala na łączenie z programami nieobjętymi licencjami GPL czy LGPL, niezależnie czy będą one wolnym czy własnościowym oprogramowaniem.

Berkeley Software Distribution License (BSDL) – licencja zezwala nie tylko na modyfikacje kodu i jego rozprowadzanie, ale także na rozprowadzanie produktu bez postaci źródłowej czy wręcz włączenia do zamkniętego oprogramowania, pod warunkiem załączenia do produktu informacji o autorach oryginalnego kodu i treści licencji.

Licencja X11 (MIT) – licencja daje użytkownikom nieograniczone prawo do używania, kopiowania, modyfikowania i rozpowszechniania (w tym sprzedaży) oryginalnego lub zmodyfikowanego programu w postaci binarnej lub źródłowej. Jedynym wymaganiem jest, by we wszystkich wersjach zachowano warunki licencyjne i informacje o autorze.

Apache License – licencja dopuszcza użycie kodu źródłowego zarówno na potrzeby wolnego oprogramowania, jak i zamkniętego oprogramowania komercyjnego. Jest uznawana za kompatybilną z licencją GNU GPL w wersji 3.

Mamy również inne licencje Open Source: Microsoft Public License, Mozilla Public License.

———————————————————————

Licencje można podzielić również na podstawie liczby stanowisk, na których można zainstalować aplikację:

• licencja jednostanowiskowa – oznacza, że jedna licencja pozwala na instalację jednej kopii aplikacji na jednym komputerze. Nie można rozpowszechniać jej w sieci oraz instalować na innych komputerach.
• licencja wielostanowiskowa (grupowa) – oznacza, że jedna licencja umożliwia instalację określonej liczby kopii aplikacji na kilku różnych komputerach. Licencje te używane są w firmach i eliminują konieczność kupowania kilku osobnych licencji na każdy komputer.

———————————————————————

Istnieje również podział na podstawie sposobu sprzedaży:

• licencja BOX (pudełkowa) – aplikacja sprzedawana w pudełkach, zawierająca dysk instalacyjny, podręcznik użytkownika oraz samą licencję, najczęściej w postaci kodu. Oprogramowanie BOX może być zainstalowane na dowolnym komputerze posiadanym przez użytkownika oraz wielokrotnie przenoszone pomiędzy komputerami – jest przypisane do użytkownika. Ale w jednym momencie można mieć zainstalowana tylko jedna kopię >>> jeżeli chcemy mieć aplikację na innym komputerze, musimy usunąć kopię z poprzedniego. Aplikacje w wersjach pudełkowych są znacznie droższe od wersji OEM.
• licencja OEM – licencja przeznaczona dla producentów sprzętu, którzy sprzedają sprzęt wraz z zainstalowanym oprogramowaniem stanowiącym jego integralną część. Najczęściej jest to system operacyjny. Nie można oddzielić licencji od sprzętu, przenosić na inne komputery. Wymiana komponentów komputera (np. płyty głównej) lub zakup nowego, powoduje utratę licencji. W wyjątkowych przypadkach np. awaria płyty głównej, można telefonicznie wyjaśnić sprawę i aktywować system. Aplikacje o licencji OEM są dużo tańsze od wersji pudełkowych, nie mają jednak zapewnionej obsługi technicznej producenta oprogramowania.